Pankreas karın üst boşluğunda mide arkasında yer alan ortalama 15-20 cm uzunluğunda ve 70 gram ağırlığında bir organdır. Temel görevi yiyeceklerle beraber aldığımız karbonhidrat, protein ve yağların sindirimi için enzimleri ve insülin, glukagon, somatostatin gibi hormonları salgılamaktır. Pankreasın yetmezliğinde beslenme ve sindirim sistemi problemleri ile beraber diabet ortaya çıkar.

Tıpta pankreas bezinin iltihaplanmasına pankreatit denilir. Pankreatit; pankreasın gıdaları sindirmek için ürettiği ve salgıladığı enzimlerin pankreasın kanalından dışarı sızarak bezin kendisini tahrip etmesi durumudur. Pankreas iltihabı 2 tiptir. Birinci tip akut yani daha önce hiçbir belirti vermeden ani başlayan tip, ikinci tip ise kronik yani devamlı olan bir hastalık durumunu ifade eder.

Akut pankreas iltihaplanmasının toplumda görülme sıklığı ortalama her 100000 kişide 20-30’dur. Akut karın olarak nitelendirdiğimiz cerrahi karın ağrılarının yüzde 2-3’ünde neden akut pankreatittir. Klinik tablo, medikal tedaviye kısa sürede cevap veren hafif formdan, sistemik bulguların eşlik ettiği, sepsis ve çoklu organ yetmezliğinin geliştiği şiddetli forma kadar değişkenlik gösterir. Hastalığın hafif seyretmesi durumunda ortalama 3-7 gün hastanede tedavi ile iyileşme şansı varken, ağır seyretmesi durumunda bazen haftalarca hastanede ve yoğun bakımda tedavi gerekebilir ve böyle ağır seyreden hastalarda zamanla böbrekler, akciğerler başta olmak üzere tüm organlar da etkilenir ve maalesef bu hastaların %10-20’si hayatını kaybeder. Ağır seyreden pankreas iltihabında pankreas bezinde nekroz olarak nitelendirdiğimiz dokuda bir çürüme-gangren durumu, apse, karın içine kanama ya da kist gibi komplikasyonlar olaya eklenir.

Birçok faktör pankreas iltihabına yol açabilir. Bunların başında safra kesesi taşı ve çamuru gelmektedir. Tüm pankreas iltihaplarının yarısından fazlasında neden safra kesesi taşı ve çamurudur. Ancak her safra kesesinde taş olanda pankreatit gelişmez, bu kişilerin sadece ortalama %3-5’inde pankreas bezinde iltihaplanma olur. Batı ülkelerinde ikinci en sık neden kronik alkol tüketimidir ki bu da nedenlerin dörtte birini oluşturur. Diğer pankreatit nedenleri ise şöyle sıralanabilir: Kanda trigliserid ve lipid yüksekliği, kalsiyum yüksekliği, bazı virüsler ve parazitler, bazı ilaçlar, pankreas kanseri, safra kanallarının endoskopik görüntülenmesi (ERCP) sonrası oluşan ödem, doğuştan gelen pankreasın anatomik bozuklukları, otoimmun ve romatizmal bazı hastalıklar. %15-20 hastada ise yukarıda sayılan nedenlerin hiçbirisi bulunmaz ve idiopatik yani nedeni bilinmeyen pankreatit olarak sınıflanılır.

Pankreasın akut iltihabında kemer tarzında olarak nitelendirdiğimiz ve sırta vuran bir karın ağrısı söz konusudur. Ağrıya genellikle şiddetli bulantı ve kusma eşlik eder. Hastanın yapılan kan tahlillerinde çok spesifik olarak Amilaz ve Lipaz enzimlerinde artma saptanır. Kesin teşhis karın tomografisinde konulur. Tanı konulduktan sonra hastalığın ayaktan tedavisi yoktur ve mutlaka hastanede yatarak tedavi uygulanır.

Kronik pankreatit dediğimiz diğer tip pankreatitte ise pankreasta tekrarlayan iltihap atakları sonrası aşırı sertleşme ve kanal düzensizlikleri oluşur. Pankreas görevini yapamaz duruma gelir ve çoğu hastada diyabet gelişir. Yağların emilmesinin bozulması sonucu yağlı ishal ve kilo kaybı başlar, aynı zamanda şiddetli karın ağrıları gözlenir. Yaşam kalitesi son derece bozulur.