Viral Hepatitler

Hepatit karaciğerin iltihabi durumunu viral hepatit ise iltihabın virüslerce oluşturulduğunu ifade eder. Çok sayıda virüs karaciğerde hepatite yol açar ancak hepatitlere bağlı gelişen ölümlerin %96’sından hepatit B ve C virüsleri sorumludur. Özellikle karaciğerde yerleşerek hepatit yapan 5 çeşit virüs vardır (Hepatit A,B,C,D ve E) . Viral hepatitler akut-kronik viral hepatit, siroz, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanserine sebebiyet vererek hastalığa ve ölüme neden olabilirler.

Akut hepatit geçirenlerin çoğu ayaktan geçirir ve hepatit geçirdiğinin farkına varmaz farkına varanlarda ise ,halsizlik, yüksek ateş, kas ve eklem ağrıları, mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, deride ve göz aklarında sarılık  (tüm vakalarda görülmeyebilir.), koyu renkte idrar gibi belirtiler gözlenebilir. Akut hepatit çok nadiren de kişiyi komaya sokacak ve karaciğer nakli ihtiyacı doğuracak kadar şiddetli de seyredebilir.

Ülkemizde de kronik karaciğer hastalığı, siroz ve karaciğer kanseri vakalarının yarısından fazlası (%50-70) viral hepatitlere en çok da hepatit B ve C’ye bağlıdır. Yine ülkemizde karaciğer nakillerinin yaklaşık %60’ı viral hepatitlere bağlı gelişen karaciğer hastalıkları nedeni ile yapılmaktadır.

Hepatit A enfeksiyonuna neden olan hepatit A virüsü ağız yoluyla kirli su veya yiyecek tüketilmesi ile bulaşır. Kanalizasyon suları ile kirlenmiş besinlerin çiğ ya da az pişmiş olarak yenilmesi en sık bulaşma yollarıdır. Hijyenik yaşam ve  el yıkama alışkanlığı ve aşılanma hepatit A’dan korunmanın temel yoludur. Hepatit A enfeksiyonu kronikleşmez.  HAV enfeksiyonu dünya genelinde 2015’te 11.000 ölüme yol açmıştır. Bu tüm viral hepatitlerden ölümlerin %0,8’ini oluşturmaktadır

Dünyada her yıl 1 milyondan fazla kişi hepatit B ve C ye bağlı hastalıklardan hayatını kaybetmektedir.

Dünyada ve ülkemizde her ortalama her 3 kişiden biri hepatit B enfeksiyonu geçirmiş olup dünyada 257 milyon ülkemizde ise 3 milyon civarı hepatit B taşıyıcısı mevcuttur. Kronik Hepatit B enfeksiyonu olanların yaklaşık %25-40’ında karaciğer hastalığına bağlı siroz ya da karaciğer kanseri gelişebilmektedir.

Hepatit B’nin 3 temel bulaşma yolu vardır; Anneden çocuğa, kan ile temas ve cinsel ilişki. Hepatit B için; sterilize edilmemiş araçlarla tıbbi ya da diş müdahaleleri yapılması, kullanılmış enjektör paylaşımı, tıraş bıçağı ve diş fırçası gibi eşyaların ortak kullanımı, sterilize edilmemiş araçlarla dövme, piercing,manikür,pedikür uygulanması da sık bilinen bulaş yollarıdır.

Hepatit B taşıyıcılarının ancak 10’da biri taşıyıcı olduğunun farkında olup genelde insanlar evlilik öncesi, check up sırasında yada kan bağışı için kan örneği verdiklerinde haberdar olmaktadır.

Hepatit B bulaşan insanların %95’i hastalığı ayaktan geçirir ve bağışıklanır üstelik bu insanların çoğu hastalığı geçirdiğini fark etmez. Bu durumda virüs de kandan temizlenir. Kalan %5 insanda ise hepatit B’ye karşı bağışıklanma oluşmaz ve taşıyıcılık devam eder. Bağışıklanma olmayan kişilerin bir kısmında hastalık kronik enfeksiyona dönüşürken bir kısmında hiçbir soruna yol açmadan sağlıklı taşıyıcılık şeklinde kalır.

Doğumdan itibaren Hepatit B virüsü taşıyanlarda kronikleşme riski çok daha fazla

Hepatit B doğumda bulaşırsa %90, beş yaşına kadar bulaşırsa %20-30 ve erişkinlerde bulaşırsa %2-5 civarında kronikleşir.

Ülkemizde hepatit B 1998, hepatit A 2012 yılından beri rutin aşılama programındadır.

Hepatit C’nin temel bulaşma şekli kan yoluyladır. Hepatit C taşıyıcısı bir kişinin kanı ile temas sonrası bulaşır. Dünyada 71 milyon, ülkemizde 500.000 civarında hepatit C taşıyıcısı bulunduğu düşünülmektedir. Ülkemizde karaciğerde siroz ve kanserin hepatit B den sonraki ikinci en büyük nedeni hepatit C dir. Hepatit C’nin bir aşısı henüz olmamakla birlikte son 5 yılda çıkan ilaçlar ile  %95 oranında kandan temizlenebilmektedir.

Delta hepatiti daha hızlı siroza götürüyor

D yada Delta hepatiti ismini verdiğimiz virüs sadece hepatit B hastalarını etkiler. Hepatit B olmayan birisinde hepatit D tek başına görülemez. Tıpkı hepatit B ve C gibi aynı enjektörün kullanılması veya kan yada kan ürünleri ile bulaşır. Karaciğerde hepatit yapan virüsler arasında dünya çapında en az görüleni fakat hastalık seyri en hızlı olan türdür. Ülkemizde daha çok güney-doğu anadolu bölgemizde görülmekte olup hepatit B’li hastaların ortalama %5’i aynı zamanda Delta hepatiti de taşırlar.

Hepatit E virüsü kanalizasyon sularının içme sularına karışması, dışkının bulaştığı yiyecek, içecekler ve kirli ellerle virüsün ağızdan alınması ile bulaşır. Genellikle kirli sularla yayılır, ancak, pişmemiş veya az pişmiş hayvansal ürünlerin yenilmesiyle de (domuz, yaban domuzu, geyik gibi enfekte hayvanların ürünleriyle, çiğ veya az pişmiş deniz ürünleriyle) bulaşabilir. Hijyenik şartların kötü olduğu ülkelerde Hepatit E taşıyıcılık oranı yüksektir. Nadiren kan nakli yoluyla da bulaşma tanımlanmıştır. Hastalık gebelerde görüldüğünde daha tehlikeli seyreder ve düşük, erken doğum karaciğer yetmezliğine yol açabilir.

Dünya genelinde 20 milyon (3.3 milyonu semptomatik akut hepatit E’ye yol açan) HEV ile enfekte hasta olduğu tahmin edilmektedir .DSÖ verilerine göre HEV enfeksiyonu 2015’te viral hepatit ölümlerinin %3,3’üne; yani 44.000 ölüme yol açmıştır. Hepatit E de tıpkı A gibi kronikleşmez.

En çok kronikleşeni hepatit C

Hepatit C’li hastaların yaklaşık %75’i kronikleşmektedir. Hepatit B, daha düşük bir oranda kronikleşir. Hepatit A ve E kronik hepatite yol açmaz.

Viral hepatitler ile mücadele için bulaş yolları, kimlerin risk altında olduğu, hastalığın komplikasyonları ve uygun tedavi konusunda bilgilendirilerek farkındalık sağlanması gerekmektedir